Ironija, prevara i teorija uma kod osoba sa intelektualnom ometenošću i dualnim dijagnozama

Uvod/Cilj. Sposobnost razumevanja i produkcije ironije i prevare je retko izučavana u populaciji osoba sa intelektualnom ometenošću (IO) ili dualnim dijagnozama (DD). Sposobnost razumevanja ironije i prevare se dovodi u vezu sa mnogim kognitivnim veštinama, ali neki autori ističu da je upravo teorija uma jedan od najznačajnijih faktora za ovu sposobnost. Ovo istraživanje je sprovedeno radi utvrđivanja lingvističke sposobnosti razumevanja i produkcije ironije i prevare odraslih osoba sa IO i DD, kao i utvrđivanja odnosa između ovih sposobnosti i teorije uma. Metode. Uzorak je činilo 120 osoba sa IO starosne dobi između 20 i 56 godina. Polovinu uzorka činile su osobe sa DD. Za procenu ispitanikovih sposobnosti produkcije i razumevanja ironije i prevare korišćene su četiri supskale iz Baterije za procenu komunikacije. Za procenu teorije uma korišćeni su zadaci lažnog verovanja iz kategorije „izgled-realnost“. Nivo intelektualnog funkcionisanja proveravan je Ravenovim progresivnim matricama, dok je sposobnost razumevanja govora procenjivana Peabody Picture Vocabulary testom. Rezultati. Rezultati pokazuju da ispitanici sa IO i DD bolje razumeju i produkuju lažne nego ironične iskaze. Ispitanici sa IO su uspešniji u zadacima produkovanja, nego u zadacima razumevanja, kako lažnih, tako i ironičnih iskaza, dok za ispitanike sa DD ovo važi samo za ironične tvrdnje. U zadacima razumevanja ironije, ispitanici sa IO su bili značajno uspešniji od ispitanika sa DD. Kod ispitanika sa IO teorija uma prvog reda ostvarila je značajne korelacije samo sa sposobnošću produkcije ironije, a teorija uma drugog reda sa produkcijom ironije i produkcijom prevare. U grupi ispitanika sa DD nisu ustanovljene značajne korelacije između teorije uma i produkcije i razumevanja ironije i prevare. Zaključak. Između dve grupe ispitanika pronađene su razlike u nekim aspektima ispitivanih sposobnosti, ali ipak dominiraju sličnosti u profilu ovih sposobosti. Varijabilnost rezultata više objašnjava razlike u sposobnosti razumevanja govora, nego razlike u neverbalnom intelektualnom funkcionisanju ili usvojenosti teorije uma. Narednim istraživanjima trebalo bi proveriti uticaj drugih kognitivnih faktora.