Odnos sociodemografskih varijabli i interpersonalnih izvora stresa na radu kod rudara

Uvod/Cilj. Neke profesije su nešto više izložene stresu i već duže vreme su predmet istraživanja, a poseban značaj ima istraživanje profesionalnog stresa kod zaposlenih na radnim mestima sa posebnim rizikom po zdravlje, što je slučaj sa rudarima. Cilj rada bio je procena odnosa sociodemografskih varijabli i interpersonalnih izvora stresa na radu kod rudara. Metode. Istraživanje je dizajnirano kao studija preseka i njime je obuhvaćeno 170 ispitanika, svrstanih u dve grupe: ispitivana grupa, koju su činili rudari (n = 142) i kontrolna grupa (n = 28) koju činili adminstrativni radnici. Istraživanje je sprovedeno u Domu zdravlja Zvečan, u Službi medicine rada u Zvečanu i u Institutu za medicinu rada u Nišu. U istraživanju su korišćeni: Upitnik o osnovnim sociodemografskim pokazateljima ispitanika, Upitnik o interpersonalnim i intrapersonalnim stresorima, Upitnik indeksa radne sposobnosti, Upitnik opšteg zdravlja, Copenhagen Burnout Inventory i Upitnik o stresorima. Rezultati. Rudari su statistički značajno češće konzumirali alkohol u odnosu na ispitanike kontrolne grupe (68,30% vs. 25,00%; p < 0,001). U odnosu na starosne grupe postojala je statistički značajna razlika u supskalama: zahtevi (p = 0,037), kontrola (p = 0,010), relacija (p = 0,009) i promena (p = 0,008). Vrednosti skora kontrola rasle su sa starošću. Vrednosti skora relacije bila je najveći kod najstarijih ispitanika. Vrednosti skora promena opadale su sa starosti. U odnosu na efektivan radni staž (ERS) postojala je statistički značajna razlika u supskali relacije; rudari sa ERS dužim od 15 godina imali su statistički značajno veći skor relacije (p = 0,003). Vrednosti supskala kontrola (p < 0,001), podrška rukovodioca (p = 0,010), relacije (p < 0,001) i radna uloga (p < 0,001) statistički je bila značajno manja kod rudara u odnosu na kontrolnu grupu. Vrednosti supskala podrška kolega (p = 0,002) i promene (p < 0,001) statistički vila je značajno veća kod rudara u odnosu na kontrolnu grupu. Zaključak. Rezultati ukazuju na povezanost pojedinih sociodemografskih varijabli sa interpersonalnim izvorima stresa na radu kod rudara. Predlažu se sledeće mere prevencije: adekvatna profesionalna orijentacija, profesionalna selekcija, profesionalna adaptacija, organizacione mere, postepeno razvijanje znanja i sposobnosti, razvijanje dobrih međuljudskih odnosa, jačanje veza porodica-organizacija-preduzeće, tehnike relaksacije na radnom mestu, kontrola stresa, primena fizioloških tehnika, primena saznajnih tehnika.